Rozpocznijmy od zapoznania się z etymologią słowa
„gejsza”. W zależności od źródła spotkać możemy kilka sposobów zapisu: 芸者 (wym. „geisha”), 芸子 (wym. „geiko”) lub 芸妓 (wym. „geigi”). Najpopularniejsze określenie
tej profesji to połączenie dwóch znaków:
芸 (wym. „gei”, czyli „sztuka”) oraz 者(wym. „sha”, czyli „osoba”), co łącznie oznacza „artystkę”. 芸子 stosowano do
określenia gejsz z zachodniej Japonii (łącznie ze starożytną stolicą kraju:
Kioto). 芸妓 to nazwa gejsz z prefektury Niigata. Warto też wspomnieć o 舞子(wym. „maiko”, co
dosłownie znaczy: „dziecię tańca”), czyli adeptkach tego kobiecego świata.
Czasami nazywano je 半玉 (wym. „hangyoku”, czyli „półklejnot”), gdyż jej wykup kosztował połowę stawki wynajmu
gejszy. Niekiedy natykamy się na słowo 御酌 (wym. „oshaku”), co odnosiło się bezpośrednio do podstawowej
roli młodej kandydatki – „ta, która nalewa (alkohol)”. Świat otaczający gejszę
(najbliższe otoczenie, interakcje ze społeczeństwem) nazywa się 花柳界
(wym. „karyūkai”), co możemy przetłumaczyć, jako: „świat
kwiatów i wierzb” (舞子 jest subtelnym kwiatem, a dorosła artystka to
wdzięczna, silna i pełna gracji wierzba).
Początki tegoż zawodu odnajdujemy wśród さぶる児 (wym. „saburuko”,
co oznacza „służącą”). Kobiety te pracowały w majątkach wielkich właścicieli
ziemskich, niekiedy sprzedając swoje ciała (świadcząc rozmaite usługi
seksualne). Wywodziły się najczęściej z nizin społecznych, a uzyskane z
nierządu pieniądze umożliwiały im poprawę warunków materialnych
(niejednokrotnie ratowały też swoje rodziny od śmierci głodowej). Bardziej
ambitne さぶる児 uczęszczały na lekcje tradycyjnych sztuk,
zarezerwowanych zazwyczaj wyłącznie dla arystokracji. Wkrótce (za sprawą
przeniesienia stolicy i dworu cesarskiego do Kioto w 794 r.) pojawiła się nowa
damska profesja – 白拍子 (wym.
„shirabyōshi”).
Nazwa wywodzi się od tańca, w którym specjalizowały się te kobiety. Z tłumu
wyróżniał je charakterystyczny ubiór: 立烏帽子
(wym. „tateeboshi”,
rodzaj samurajskiego kapelusza), 太刀
(wym. „tachi”, długa szabla samurajska), czerwona袴
(wym. „hakama”, szerokie spodnie), biało – czerwony 水干 (wym.
„suikan”, rodzaj oficjalnego płaszcza) oraz tradycyjny męski wachlarz.
Były to już sowicie opłacane i wszechstronnie wykształcone artystki (podróżowały
po całym kraju, występując na dworach panów feudalnych), chociaż nadal
postrzegano je w charakterze luksusowych prostytutek (choć oficjalnie takich
usług nie świadczyły). Niekiedy stawały się faworytami przywódców klanowych lub
nawet cesarzy.
W roku 1589 林肥前守就長 (wym. „Hayashi Hizen
no kami Narinaga”) uzyskał zgodę od swojego zwierzchnika, 豊臣 秀吉(wym. „Toyotomi Hideyoshi”), na otwarcie pierwszego
luksusowego (czyt. umieszczonego w murowanym budynku) burdelu w Kioto (projekt
zabudowy wzorowano na budowlach chińskiej dynastii Ming). Początkowo przybytek
umieszczono na przedmieściach, ale już w roku 1612 przeniesiono go do
eleganckich dzielnic przyległych do cesarskiego pałacu. Od 1615 r. podobne domy
uciechy powstawały w całej Japonii (w tym we spółczesnym Tokio). Już w marcu
1617 r. powołano oficjalne stanowisko Zarządcy ds. Dzielnic Kurtyzan, a jej
piastun należał do grona doradców cesarskich. Wkrótce stworzono pierwszy
(zaakceptowany przez ówczesny Szogunat) Kodeks, który warunkował funkcjonowanie
遊廓 (wym. „yukaku”), tj. domu uciech:
· burdele mogą funkcjonować wyłącznie na
ściśle wyznaczonych obszarach miejskich, a pracownice nie mogą świadczyć swoich
usług poza ich murami
·
goście nie mogą pozostawać w przybytkach
dłużej, niż przez jeden dzień
·
kurtyzany mają zakaz noszenia drogich
ubrań, obnoszenia się ze złotymi lub srebrnymi ozdobami
· budynki nie mogą wyróżniać się na tle
miejskiej zabudowy, a męscy pracownicy zobowiązani są do prac społecznych na
terenie miasta (np. w charakterze straży pożarnej)
· każdy gość, niezależnie od stanu
społecznego (samuraj, kupiec, urzędnik, chłop) ma być traktowany w taki sam
sposób, o ile jest w stanie zapłacić za pobyt
W roku 1628 na terenie Japonii dominowały dwie
wielkie Dzielnice Uciech: 嶋原
(wym. „Shimabara”) w Kioto oraz 吉原
(wym. „Yoshiwara”) w Edo (współczesne Tokio). Stanowiły ośrodki kulturalne,
zrzeszając artystów i rzemieślników. Dużą uwagę przykładano do zbudowania
należytego nastroju, a więc nie szczędzono środków na zdobienia czy wystrój
wnętrz. Życie prostytutek za muram i遊廓 stawało się popularnym motywem powieści czy
poematów (głównie o charakterze romansów). Pod koniec XVII w. nastąpił podział
na kilka klas kurtyzan (łącznie osiem) w zależności od posiadanych przez nie
umiejętności artystycznych. Najzdolniejsze z nich, 花魁
(wym. „oiran”), możemy uznać za
protoplastki świata gejsz.
花魁
wyróżniały się nie tylko niezwykłą urodą, ale i niespotykanym talentem (samo
zostanie jedną z nich wymagało ogromu poświęceń oraz długich lat bolesnego
treningu). Traktowano je z ogromnym szacunkiem, a spotkania wymagały
przestrzegania skomplikowanego ceremoniału (kobiety te były najcenniejszymi
„skarbami” w danym 遊廓). Każde jego złamanie groziło otrzymaniem
dożywotniego zakazu wstępu. Każdej花魁
przydzielono dwie młode kurtyzany (niższej rangi) w charakterze powierniczek i
pomocnic. Posiadały też liczne przywileje (mogły przyjmować drogie podarki od
swoich gości i nosić je publicznie).
W pierwszej połowie wieku XVIII doszło do
przebudowy systemu klasowego wśród kurtyzan. Powstała zbiorcza kasta 呼び出し
(wym. „yobidashi”), zszarzająca dwie najbardziej utytułowane i szanowane klasy:
花魁
oraz 腰 (wym.
„koshi”). Pozwolono im na gromadzenie majątków i ewentualny wykup siebie z rodzimych
burdeli. Spowodowało to znaczne zdystansowanie najzdolniejszych (najlepiej
opłacanych) kurtyzan od pozostałych. Te mniej szczęśliwe zmuszone zostały do
obniżenia cen, co z kolei wywołało rozpowszechnienie się współcześnie znanego
nam modelu prostytucji (niskie ceny w zamian za niską jakość usług).
Druga połowa XVIII wieku to właściwy moment
narodzin gejsz. Wszystko zaczęło się od utworzenia w Kioto grupy 芸子. Były to młode
dziewczyny pochodzące z rodzin artystów (głównie wędrownych trup tanecznych).
Znacząco ograniczyły kupczenie swoim ciałem (tylko dla grona najbardziej
zaufanych klientów), a same zaczęły występować na scenie, wypełniając lukę po
coraz bardziej rozkapryszonych i niechętnych do występów 呼び出し.
Ten model bardzo przypadł do gustu klienteli i już w roku 1769 opublikowano
pierwszy oficjalny spis kobiet pracujących w charakterze gejsz. Ostateczne
rozejście się dróg japońskich kurtyzan i gejsz przypada na rok 1779, kiedy nowy
zawód zdobył popularność, pozwalającą na otwartą konkurencję z 遊廓. Właściciel
pewnego burdelu w Edo przekształcił swój przybytek w pierwszy 看板
(wym. „kanban”), a swoje podopieczne objął nowym, specjalnie dla nich
przygotowanym Kodeksem:
· gejsza nie może
opuszczać terenu swojego 看板
poza wyznaczonymi świętami (dwa dni w roku); po wyjściu musiała wrócić do godz. 16:00 (pod karą degradacji i wyrzucenia)
· gejsza nie może nosić ekstrawaganckich
ubrań – do jej dyspozycji pozostają ściśle wybrane kolory i fasony;
obowiązkowym dodatkiem jest biały kołnierzyk i charakterystyczna fryzura z
dokładnie trzema ozdobami (pędzlami, szpilami, grzebieniami)
· aby uniknąć nawiązywania bliższych relacji
z klientami, gejsze są wynajmowane w liczbie przynajmniej trzech (później
zredukowano liczbę do dwóch); jeśli zajdzie podejrzenie nawiązania intymnej
relacji, gejsza zostaje zamknięta w izolowanej części 看板
na kilka dni
· godziny pracy gejszy są ograniczone: mogą
pracować od południa do godz. 22:00 (później wydłużono czas pracy do północy);
nie mogą pracować więcej, niż siedem dni z rzędu
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz