Postać misia o małym rozumku należy współcześnie do
najbardziej rozpoznawalnych symboli kultury masowej, od lata bawiąc kolejne
pokolenia. Dziś mija dokładanie 131 lat od dnia narodzin jego twórcy – 18 I
1882 r. przyszedł na świat Alan Aleksander Milne (w ramach uczczenia jego
pamięci właśnie dzisiaj obchodzimy Dzień Kubusia Puchatka). Pragnę przybliżyć
nieco sylwetkę tego brytyjskiego pisarza oraz przedstawić, jak współcześnie
radzi sobie jego sympatyczny niedźwiadek w walce z Piratami z Karaibów, Iron Manem
czy Hannah Montaną.
Milne urodził się w północnej dzielnicy Londynu
(Hampstead) w rodzinie Sary Marii Milne i Johna Vine’a Milne. Ojciec Alana (z
pochodzenia Szkot) sprawował funkcję dyrektora prywatnej męskiej szkoły Henley
House, co zapewniło jego synom (łącznie miał ich trzech) solidną, gruntowną
edukację. Alan, najmłodszy z rodzeństwa, nie przepadał za najstarszym z trójki
Davidem Barrettem (nie zachował się powód tej niechęci). Znacznie cieplejsze
stosunki utrzymywał z drugim z braci, Kennethem Johnem. Ken (tak zwykł go
nazywać Alan) był dla późniejszego autora książek o Kubusiu Puchatku
autorytetem. Wspólnie dorastali, zwiedzając Anglię pieszo lub na rowerach.
Razem też zaczęli swoją przygodę z pisarstwem, preferując krótkie formy
beletrystyki. Zachowała się korespondencja pomiędzy braćmi (przez prawie trzy
lata wymieniali się autorskimi żartobliwymi wierszami).
Alan zapisał się złotymi zgłoskami w historii szkoły
swojego ojca (miała ona wówczas niezachwiany prestiż pomimo charakteru małej
szkoły publicznej). W czasie swojej nauki tam pisał dla szkolnej gazetki (The Henley House School Magazine),
publikując swoje pierwsze prace. Następnie zdał do Westminster School, gdzie
przygotował się do egzaminów wstępnych na elitarny Trinity College w Cambridge
(uznawany do dzisiaj za najbardziej arystokratyczny ze wszystkich kolegiów
Cambridge, a jednocześnie cieszący się najwyższą frekwencją studentów). Alan
długo wahał się nad wyborem uniwersytetu (Oxford lub Cambridge). O wyborze
zadecydowała współpraca ze studenckim czasopismem satyrycznym Granta (objął zresztą później stanowisko
jego redaktora). Podczas studiów nawiązał bliską znajomość z jednym z
nauczycieli (a później przyjacielem), Herbertem George’m Wellsem (autor m.in. The
Invisible Man, The Island of dr
Moreau, The Time Machine, The War of the Worlds). W
1903 r. zakończył naukę na kierunku matematycznym (otrzymał nawet stypendium za
wyniki w nauce).
Chcąc nauczyć swoich synów samodzielności John Milne
zdecydował, że po ukończeniu kształcenia każdy z nich otrzyma tysiąc funtów na
poczet rozpoczynającego się dorosłego życia. Alan za swoje pieniądze opłacił
podróż do centrum Londynu i wynajem skromnego mieszkania. Właśnie w nim
rozpoczął swoją pisarską karierę. Pieniądze skończyły się szybko, zmuszając go
do podjęcia pracy w lokalnej gazecie (Punch).
W tym okresie powstały sparodiowane przygody uwielbianego na Wyspach Sherlocka
Holmesa (Rape of the Sherlock). Praca
ta została odrzucona przez czasopismo humorystyczne Punch, ale na szczęście doczekała się akceptacji ze strony Vanity Fair. Milne otrzymał za ich
wydruk piętnaście szylingów (dwadzieścia szylingów to jeden funt brytyjski).
Kolejny utwór, Lovers in London, z
1905 r. nie przypadł do gustu samemu autorowi (sam zadbał o to, aby nie został
za jego życia opublikowany). Wkrótce osiągnął stabilizację finansową, dzięki
czemu mógł rozpocząć pracę nad pełnowymiarową książką. Właściciel gazety (Owen
Seamen) zaproponował mu po roku funkcję zastępcy edytora, odrzucając propozycję
wydania powstającego dzieła. Alan nie poddał się jednak i zaczął pisać The Days Play. Poznał też chrześnicę
swojego szefa, Dorothy de Sélincourt, z
którą miał się wkrótce ożenić.
Do ceremonii zaślubin doszło w roku 1913. Po wybuchu I
wojny światowej Milne wstąpił do wojska (wbrew wybitnie pacyfistycznym
poglądom) na fali masowej dobrowolnej mobilizacji. Służył w stopniu oficerskim
w brytyjskim 6. Pułku Piechoty (dzisiaj nosi on nazwę Royal Warwickshire
Regiment). W 1915 r. trafił do szpitala polowego z objawami skrajnego
wyczerpania. Na front powrócił już jako oficer wsparcia radiowego w Royal Corps
of Signals. Przez pewien czas pracował nawet dla Wywiadu Wojskowego (MI 7b),
pisząc serię artykułów propagandowych (1916 - 1918). Ze służby został zwolniony
14 lutego 1919 r. Po powrocie do kraju osiedlił się w Chelsea.
Wojnę i czas spędzony w okopach Europy Zachodniej nazywał
koszmarem. Dał upust swoim uczuciom w deklaracji antywojennej Peace with Honour (1934 r.). Kiedy
doszedł już do siebie, skupił się na wystawieniu swojej sztuki Mr Pim Passes by. Stał się też nad wyraz
płodnym scenarzystą (w wytwórni Minerva Films) rodzącego się brytyjskiego
przemysłu filmowego (The Bump, Twice Two, Five Pound Reward, Bookworms).
21 sierpnia 1920 r. przyszło na świat jedyne dziecko autora, syn Christopher Robin.
Po narodzinach syna Alan zaczął wysyłać swojej żonie
wiersze (w charakterze upominku), a ta przesyłała je do wybranych redakcji. W
ten sposób został dostrzeżony talent liryczny Milne’a. Wkrótce został
poproszony o cykl 24 wierszyków dla dzieci (When
We Were Young), któr zyskał sporą popularność. Ilustracje do zbioru wykonał
Ernest Howard Shepard (to właśnie on ilustrował później również najsłynniejsze
dzieła Alana).
Na swoje pierwsze urodziny Christopher otrzymał od swojego
ojca pluszowego misia (zakupionego w londyńskim domu handlowym Harrods),
stanowiący pierwowzór postaci Kubusia Pachatka. W tym samym roku opublikował
kryminalną powieść sensacyjną The Red
House Mystery (Alan od zawsze chciał tworzyć historie kryminalne, ale
niestety popyt trwał najpierw na teksty humorystyczne, a później na książki dla
dzieci). Rok później przeniósł się wraz z rodziną do nowo zakupionego domu w
Hartfield. 14 X 1926 r. do księgarń trafiło pierwsze wydanie Winnie – the – Pooh (Kubusia Puchatka). Dwa lata później
Milne wydał drugą część przygód sympatycznego misia pt. The House at Pooh Corner (Chatka
Puchatka).
Historie ze Stumilowego Lasu przyniosły mu międzynarodową
sławę, ale sam autor nie spoczął na laurach. Stworzył kolejne dwie sztuki
teatralne (The Ivory Door oraz Toad of Toad Hall). W 1939 r.
zaprezentował swoją autobiografię (It’s
too late now), ostatni spektakl (Before
the Flood), a także ostatnią książkę (Year
in Year out).
W czasie II wojny światowej Alan był kapitanem Home Guard
(rodzaj ochotniczej straży obywatelskiej) plutonu Hartfield. Jego podwładni
wspominali, że usilnie nalegał na nazywanie go „panem Milne” z pominięciem
stopnia wojskowego. W roku 1951 doznał udaru zakończonego operacją mózgu (1952
r.). Operacja zakończyła się częściowym powodzeniem (doprowadziła pisarza do
inwalidztwa). Świadkowie wspominają, iż w sierpniu 1953 r. wydawał się już bardzo zmęczony i rozczarowany. Alan A. Milne zmarł 31 I 1956 r. Jeszcze za jego
życia jego książki dla najmłodszych doczekały się tłumaczenia na dwanaście języków
(sprzedaż przekroczyła 8 milionów egzemplarzy).
Prawa autorskie dzieł pisarza zostały podzielone pomiędzy
czworo beneficjentów: rodzinę, Royal Literary Fund, Westminster School oraz the
Garrick Club. Po śmierci męża Dorothy sprzedała swoją część praw Stephenowi
Slesingerowi (w 1932 r. ubrał Puchatka charakterystyczny czerwony T - shirt),
które po jego śmierci zostały sprzedane wytwórni Walta Disneya przez wdowę po
nim. W roku 2001 pozostali właściciele praw częściowych zrzekli się ich za
łączną sumę 350 milionów dolarów (również na korzyść Disneya, który przez ponad
20 lat płacił im za wykorzystywanie wizerunku Kubusia Puchatka). Prawa do
eksploatacji przygód przyjaciół ze Stumilowego Lasu wygasają w 2026 r. Warto
dodać, że w 2008 r. pierwsze szkice postaci sprzedano na aukcji za 1,2 miliona
funtów brytyjskich, a Forbes uznał
Kubusia za najbardziej wartościową postać fikcyjną (produkty z nim związane
przyniosły w 2002 r. ponad 6 miliardów dolarów zysku).
Wiemy już małe co
nieco o autorze. Przyjrzyjmy się teraz postaci sympatycznego misia o
ogromnym apetycie. Jego pierwowzorem była ulubiona pluszowa zabawka syna twórcy
(a sam Christopher był pierwowzorem Krzysia). Pozostałe zabawki dostarczyły
Milne’owi inspiracji do stworzenia towarzyszy Puchatka (Tygrys, Kangurzyca,
Prosiaczek, Maleństwo, Kłapouchy). Wszystkie (poza Maleństwem, które zaginęło
wiele lat temu) pluszaki można obejrzeć dziś na ekspozycji w Nowym Jorku. Sowa
i Królik zostały wymyślone przez samego Milne’a, a z kolei postać Gofera
została dodana na potrzeby filmów animowanych Disneya.
Imię misia (Winnie – the – Pooh) pochodzi od imienia
czarnej niedźwiedzicy (Winnie[1]),
którą Christopher często oglądał w czasie spacerów po londyńskim zoo, oraz
łabędzia (Pooh[2])
spotkanego podczas wizyty w parku. Początkowo bohater cyklu miał nazywać się
Edward, ale po licznych namowach Alan zrezygnował z tego pomysłu.
Akcja książek rozgrywa się w Stumilowym Lesie (ang.
Hundred Acre Wood). Badacze literatury upatrują właściwe miejsce wydarzeń w
Ashdown Forest w angielskim Sussex (występuje tam las o nazwie Five Hundred
Acre Wood). Spacerując po nim możemy odnaleźć miejsca znane z przygód Puchatka.
Możemy nawet zagrać w misie – patysie[3]
(gra opisana przez Alana). Co roku (od 1984 r.) organizuje się mistrzostwa
świata w tej dyscyplinie na moście w Ashdown Forest.
Kubuś Puchatek zadebiutował w każdym możliwym środku
masowego przekazu oraz formie scenicznej. Już w 1925 r. (w dzień Bożego
Narodzenia) odbyło się słuchowisko radiowe. W roku 1931 po raz pierwszy
wystawiono w teatrze sztukę opartą na książkach Milne’a. Niektóre przygody
mieszkańców Stumilowego Lasu trafiły do sprzedaży na płytach winylowych już w
1956 r. Od 1960 r. Puchatek i jego przyjaciele występowali w telewizji (na
początku w formie kukiełek). Wytwórnia Walta Disneya od 1966 r. tworzy filmy o
przygodach Kubusia (do tej pory nakręcono dziesięć produkcji). W czasie zimnej
wojny Puchatek doczekał się radzieckiej adaptacji (bardzo różnej od wyobrażenia
Disneya) wzorowanej na książkowym pierwowzorze.
Po dziś dzień wiele osób sięga po tego uroczego bohatera,
chcąc wyjaśnić zawiłości danego zagadnienia. W 1982 r. Benjamin Hoff wydał dwie
książki przybliżające mieszkańcom Europy idee i założenia taoizmu (The Tao of Pooh, The Te of Piglet). Wykładowca Frederick Crews postanowił przybliżyć
swoim studentom naukowy żargon, pisząc humorystyczne eseje wzorowane na
przygodach Puchatka (The Pooh Perplex,
Postmodern Pooh). Filozof John T.
Williams wykorzystał motywy z książek Milne’a do wyjaśnienia filozoficznych
prac Platona, Kanta, Descartesa czy Nietzschego (Pooh and the Philosophers). Inspiracje czerpią także muzycy różnych
gatunków muzycznych (we Włoszech działa popowa grupa Winnie, a w Estonii
punkowo – metalowa formacja Winny Puhh). Sporadycznie kult Puchatka przybiera wyniosłą
formę. W Warszawie i Budapeszcie uhonorowano misia nazwą ulicy (odpowiednio ul.
Kubusia Puchatka oraz Micimackó utca), a na Uniwersytecie Oksfordzkim grupa
absolwentów założyła nieformalne Stowarzyszenie Kubusia Puchatka.
Trudno uwierzyć, jak wiele pozytywnych przykładów
zawierają z pozoru banalne historyjki ze Stumilowego Lasu. Na kartach książek
odnajdujemy wartości pokroju zaufania, przyjaźni czy wiary. Każda z postaci
stanowi niejako część idealnego wyobrażenia dorosłego człowieka, który zapoznaje
małoletniego Krzysia z otaczającym światem. Mamy tu sympatycznego Puchatka,
tchórzliwego Prosiaczka, melancholijnego Kłapouchego, rozchichotanego Tygrysa,
ciekawskie Maleństwo, dobrotliwą Kangurzycę, mądrą Sowę czy pracowitego
Królika. Czy każdy z nas nie odnajdzie samego siebie wśród tych bohaterów?
Każdy sam musi ocenić, czy przygody misia o małym rozumku
to wyłącznie opowiadania dla najmłodszych czy też uniwersalne opowieści o
ponadczasowym wydźwięku. Zdecydowanie stały się już one częścią kultury XXI w.
i nie należy się obawiać, że przestaną być istotnym elementem wychowawczym
kolejnych pokoleń. Pod warunkiem oczywiście, iż rodzice poświęcą chwilę uwagi
na selekcję materiałów dedykowanych swoim pociechom (książki Milne’a są wyborem
znacznie korzystniejszym dla psychiki dziecka, niż anatomiczne lalki
wprowadzane na wyposażenie przedszkoli). Wizyty w Stumilowym Lesie to świetna
okazja do ćwiczenia wyobraźni. Wprowadzają w radosny dziecięcy świat pozytywny
element bajkowego miejsca być może odrealnionego, ale pozbawionego znamion
współczesnych defektów świata rzeczywistego.
[1]
Właściwie Winnipig (rodzinne miasto właściciela). Niedźwiadek został odkupiony
za 20 dolarów od myśliwego przez porucznika Harry’ego Colebourna. Winnie
przybyła do Anglii razem ze swoim panem, stając się maskotką The Fort Garry
Horse. Kiedy jednostkę Colebourna skierowano do północnej Francji, Winnie
została oddana na przechowanie do londyńskiego zoo. Po wojnie stała się
oficjalnie jedną z jego głównych atrakcji.
[2]
Wystąpił w jednym z wierszy cyklu When We
Were Very Young.
[3]
Zawodnicy wrzucają do wody patyki z jednej strony mostu, po czym sprawdzają
kolejność ich wypływania z drugiej strony. Zwycięża osoba, której patyki
najczęściej wypływają jako pierwsze.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz